M E T A N P O K Ł A D Ó W W Ę G L A

     Metan pokładów węgla (MPW) udokumentowany został jedynie w złożach Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Rozpoznanie warunków metanowych Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego oraz Lubelskiego Zagłębia Węglowego jest bardzo słabe, a stwierdzone koncentracje metanu są znacznie mniejsze, stąd trudno jest obecnie ocenić ich znaczenie gospodarcze.

     Wykorzystanie metanu pokładów węgla podyktowane jest z jednej strony względami bezpieczeństwa prowadzenia robót górniczych, a z drugiej strony, traktowane jest jako pozyskiwanie gazu z niekonwencjonalnych źródeł, ze względu na formę jego występowania, która wymaga zastosowania specjalnych desorpcyjnych technologii odzysku.

     Udokumentowane zasoby bilansowe wydobywalne MPW występują w 63 złożach w obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglowego i według stanu na 31.12.2016 r. wynoszą 95 953.81 mln m3 . Zasoby bilansowe wzrosły o 5 180.97 mln m3 w porównaniu z rokiem 2015. W 2016 r. udokumentowano 4 nowe złoża metanu: jedno w obszarze eksploatowanych złóż węgla kamiennego – Chwałowice 1 (+986.54), dwa poza obszarami eksploatacji złóż węgla kamiennego – Anna (+41.92 mln m3 ) i Marcel 1 (+209.13 mln m3 ) oraz jedno złoże metanu jako kopaliny głównej – Wilchwy (+57.17 mln m3 ). Zatwierdzono dodatki do dokumentacji geologicznych dla złóż: Rydułtowy (+144.60 mln m3 ) oraz Szczygłowice (+4 251.25 mln m3 ). Z bilansu skreślone zostały złoża: Chwałowice (-319.44 mln m3 ) i Wujek-część Stara Ligota (-12.77 mln m3 ). Pozostałe ubytki zasobów w poszczególnych złożach spowodowane były odmetanowaniem oraz emisją metanu poprzez wentylację kopalń.

     Zdecydowaną większość zasobów bilansowych metanu stanowią zasoby rozpoznane w kategorii C (90.67%), które wynoszą 87 004.34 mln m3 . Zasoby w kategorii rozpoznania A i B – 8 949.47 mln m3 – to jedynie 9.33% zasobów bilasowych w Polsce. Zasoby pozabilansowe metanu udokumentowano w 8 złożach i wynoszą one 11 419.08 mln m3 , z czego 11 323.98 mln m3 to zasoby w kategorii C (99,17% wszystkich zasobów pozabilansowych metanu), a tylko 95.10 mln m3 - zasoby w kategorii A i B (0.83%).

     Wydobycie metanu w 2016 r. wyniosło 357.09 mln m3 . Jest to wielkość oznaczająca odmetanowanie, czyli ilość metanu ujmowanego przez stacje odmetanowania poszczególnych kopalń węgla kamiennego oraz metan eksploatowany samodzielnie, na zasadzie samowypływu gazu z otworów wiertniczych, sięgających do zrobów zlikwidowanych kopalń węgla kamiennego. W przypadku kilku złóż (ze względu na możliwości techniczne kopalń) wielkość emisji obejmuje także metan pochodzący ze strefy niskometanowej - części złoża węgla kamiennego, w której stwierdzona została obecność metanu, jednak ze względu na jego niską zawartość nie udokumentowano zasobów tej kopaliny. Ilość metanu, wyemitowanego wraz z powietrzem kopalnianym systemem wentylacji podana została w tabeli 6.1 jako "emisja z wentylacją" (w złożach udokumentowanych) i wyniosła 547.22 mln m3 . W 2016 r. rozpoczęto eksploatację metanu ze złóż: Anna 1, Pawłowice 1 oraz Jankowice-Wschód.

    Zasoby przemysłowe, określone dla 30 złóż, wynoszą 5 852.86 mln m3 i były większe w porównaniu z rokiem poprzednim o 34.08 mln m3 . W 2016 r. wykonano dodatki do projektów zagospodarowania złóż dla złóż: Anna 1, Halemba II, Rydułtowy, Silesia, Staszic, Szczygłowice, Wieczorek oraz Ziemowit. Ubytki zasobów spowodowane były wydobyciem i emisją metanu. Górnośląskie Zagłębie Węglowe (GZW) charakteryzuje się największym potencjałem złożowych koncentracji MPW. Geologiczne zasoby prognostyczne i perspektywiczne) metanu pokładów węgla w GZW oceniane były na koniec 2009 r. na ok. 107 mld m3 . Znacznie mniejsze perspektywy są w Lubelskim Zagłębiu Węglowym - zasoby perspektywiczne ok. 15 mld m3 oraz Dolnośląskim Zagłębiu Węglowym - zasoby perspektywiczne ok. 1.75 mld m3 .

Opracowanie wykonano w Państwowym Instytucie Geologicznym-Państwowym Instytucie Badawczym jako zadanie państwowej służby geologicznej
Praca zbiorowa pod redakcją
Marcina SZUFLICKIEGO, Agnieszki MALON, Marcina TYMIŃSKIEGO
Opracowali:
R. BOŃDA, D. BRZEZIŃSKI, G. CZAPOWSKI, A. KALINOWSKA
A. MALON, S. Z. MIKULSKI, W. MIŚKIEWICZ, S. OSZCZEPALSKI, D. SIEKIERA,
L. SKRZYPCZYK, J. SOKOŁOWSKI, J. STAWIEREJ, K. SZAMAŁEK
W. SZCZYGIELSKI, M. SZUFLICKI, M. TYMIŃSKI