K A M I E Ń Ł A M A N Y I B L O C Z N Y

 

 

 

 

 

 

 

Grupa kopalin skalnych, ujęta w bilansie jako kamienie łamane i bloczne (inaczej drogowe i budowlane), obejmuje 33 odmiany litologiczne skał magmowych, osadowych i metamorficznych cechujących się określonymi własnościami, które decydują o ich wykorzystaniu gospodarczym. Z kamieni spełniających odpowiednie wymagania produkowane są kruszywa łamane dla drogownictwa, budownictwa i kolejnictwa oraz elementy kamienne dla drogownictwa (kostka, płyty, krawężniki) i dla budownictwa (bloki, płyty, kamień murowy). Złoża skał magmowych i metamorficznych występują głównie w południowej części Polski – na terenie województw: dolnośląskiego (bazalty, granity, granodioryty, sjenity, diabazy, gabra, melafiry, porfiry, tufy porfirowe, amfibolity, serpentynity, zieleńce, gnejsy, migmatyty, łupki krystaliczne, marmury), opolskiego (bazalty, granity, gnejsy, marmury) oraz małopolskiego (diabazy, melafiry, porfiry, tufy porfirowe). Znacznie powszechniejsze jest występowanie skał osadowych. Wapienie i dolomity udokumentowano w licznych złożach położonych w obrębie województw: dolnośląskiego, łódzkiego, małopolskiego, śląskiego i świętokrzyskiego, piaskowce – w województwach: dolnośląskim, łódzkim, małopolskim, podkarpackim, śląskim i świętokrzyskim, a wapienie, opoki i margle na terenie województw południowo-wschodniej Polski (lubelskiego i podkarpackiego). Geologiczne zasoby bilansowe kamieni łamanych i blocznych, według stanu na koniec 2017 r., wyniosły 11 163.84 mln t. W porównaniu ze stanem z poprzedniego roku, wielkość zasobów zwiększyła się o 243.66 mln t, czyli o 2.23%. Ilość złóż wzrosła z 731 do 736, przy czym zmiany objęły zatwierdzenie dokumentacji 12 nowych złóż oraz nieuwzględnienie w bilansie 6 złóż skreślonych w roku 2016. Rok 2017 odwraca trend spadkowy przyrostu ilości złóż, trwający nieprzerwanie od roku 2008. Najliczniej reprezentowane są złoża skał osadowych 536 (69.7% ogólnej ilości złóż). Liczba udokumentowanych złóż skał magmowych wynosi 172 (22.4% ogólnej ilości złóż), a skał metamorficznych – 61 (7.9% ogólnej ilości złóż). Udokumentowane zasoby geologiczne skał osadowych stanowią 47.1% całej grupy (5 258.73 mln t), skał magmowych – 39.6% (4 420.57 mln t), skał metamorficznych – 13.3% (1 484.54 mln t). W porównaniu do roku ubiegłego najintensywniej przyrosły zasoby skał osadowych, tj. o 192.17 mln t (3,79%) głównie za sprawą przyrostu zasobów złóż wapieni, dolomitów i piaskowców (łączny przyrost tych kopalin o 123.32 mln t). Zasoby skał magmowych zwiększyły się o 44.17 mln t, tj. 1.01%. Zasoby skał metamorficznych nieznacznie zwiększyły się o 0.49% w głównej mierze za sprawą powiększenia granic złoża serpentynitu Nasławice (przyrost zasobów tego złoża o 12.64 mln t). Około 52.4% zasobów geologicznych omawianej grupy kopalin tj. 5 851.54 mln t obejmuje 327 złóż zagospodarowanych (czynnych i eksploatowanych okresowo). W grupie złóż niezagospodarowanych znajduje się 205 złóż rozpoznanych szczegółowo o zasobach 2 675.12 mln t (24.0% ogółu zasobów) i 47 złóż rozpoznanych wstępnie o zasobach 1 778.73 mln t (15.9% ogółu zasobów). Zasoby 157 złóż, w których wydobycie zostało zaniechane, wynoszą 858.45 mln t i stanowią 7.7% całych zasobów geologicznych omawianych kopalin. 

W 2017 r. wielkość zasobów przemysłowych w złożach kamieni łamanych i blocznych wzrosła, w stosunku do poprzedniego roku, o 62.55 mln t (wzrost o 1.8%) osiągając poziom 3 513.84 mln t. Powiększenie zasobów geologicznych bilansowych związane było z udokumentowaniem nowych złóż, poszerzeniem granic złóż istniejących, ich dokładniejszym rozpoznaniem, przeklasyfikowaniem i weryfikacją zasobów.  Przyrost zasobów bilansowych nastąpił w wyniku:

• powiększenia obszaru złóż lub pogłębienia ich zasięgu (łączny przyrost zasobów 216.55 mln t): złoże wapienia Szymiszów (49.16 mln t), złoże dolomitu Podleśna (36.65 mln t), złoże granitu Gniewków I (36.02 mln t), złoże granitu Siedlimowice I (32.90 mln t), złoże piaskowca kwarcytowego Wiśniówka (15.30 mln t), złoże serpentynitu Nasławice (12.64 mln t), złoże wapienia dolomitycznego Imielin-Rek (10.11 mln t), złoże melafiru Grzędy (6.18 mln t), złoże wapienia Łagów II (5.41 mln t), złoże sjenitu Kośmin (4.50 mln t), złoże wapienia Łagów V (4.44 mln t), złoże wapienia Sławno (1.39 mln t), złoże wapienia i dolomitu Imielin (1.32 mln t) oraz 5 złóż o łącznym przyroście zasobów 0.52 mln t (złoża: Parszów, Skrzydlna, Skrzydlna 1, Szydłowiec, śyglin-4),

• włączenia do bilansu 11 nowych złóż o łącznych zasobach wynoszących 204.68 mln t – złoża wapienia: Morawica III-1 (101.66 mln t), Stawiany (0.28 mln t), złoża piaskowca: Szufnarowa (30.45 mln t), Iwla-1 (7.38 mln t), Filip 2 (6.88 mln t), Masłowice VIII (0.08 mln t), Trzemoszna (0.05 mln t), złoża: dolomitu Nowy Staw I (22.81 mln t), Wszachów III (22.27 mln t), złoże granitu Pokutnik 1 (10.85 mln t) oraz złoże dolomitu i marmuru Góra Apla (1.96 mln t),
• dokładniejszego rozpoznania złóż, przeklasyfikowania i przeliczenia zasobów oraz bieżącej weryfikacji i aktualizacji zasobów złóż na poziomie 2.61 mln t. Ubytki zasobów bilansowych powstały w wyniku:

• zmiany granic udokumentowania wraz z aktualizacją zasobów (łącznie 76.74 mln t) – złoże wapienia Morawica III (ubytek 48.94 mln t), złoże granitu Pokutnik (ubytek 12.33 mln t), złoże dolomitu Wszachów (ubytek (8.25 mln t), złoże bazaltu KsięginkiPółnoc (ubytek 5.55 mln t), złoże granitu Czernica-Wieś (ubytek 1.17 mln t), złoże wapienia Górki Szczukowskie (ubytek 0.42 mln t) oraz złoże piaskowca Szydłówek (ubytek 0.10 mln t),

• wydobycia 70.79 mln t kamieni łamanych i blocznych,

• skreślenia z krajowego bilansu zasobów 3 złóż o łącznych zasobach 27.92 mln t: złoże wapienia Czatkowice (ubytek 27.87 mln t wapieni drogowych i budowlanych, w złożu pozostały wapienie dla przemysłu wapienniczego), złoże dolomitu Lipie (ubytek 0.15 mln t) oraz złoże piaskowca Pilichowice IV (ubytek 0.04 mln t),

• aktualizacji i przeliczenia zasobów oraz rozliczenia strat wydobywczych – łączny ubytek 4.72 mln t.
Wydobycie kamieni łamanych i blocznych w 2017 r., według materiałów przekazanych do bilansu przez użytkowników złóż, osiągnęło wielkość 70.79 mln t i było wyższe o 11.25 mln t w porównaniu do roku ubiegłego (wzrost o 18.88%). W największych ilościach wydobywane są skały osadowe – wapienie i dolomity (udział 42.32% w ogólnym wydobyciu) oraz piaskowce (udział 10.74% w ogólnym wydobyciu). Spośród skał magmowych w największej ilości wydobywane są granity i bazalty (udział 24.97% w ogólnym wydobyciu). Skały metamorficzne nie odgrywały i nie odgrywają istotnej roli w wydobyciu skał litych (udział 7.54% w ogólnym wydobyciu). Trzeba jednak dodać, że ich udział w ogólnym wydobyciu w ostatnich latach stopniowo zwiększa się. W porównaniu do roku 2016 wydobycie skał osadowych zwiększyło się o 18.35% (5.87 mln t), a skał magmowych – o 19.89% (5.58 mln t). Wielkość wydobycia skał metamorficznych zwiększyła się o 17.57% (0.80 mln t) głównie za sprawą wydobycia migmatytu i amfibolitu. Spośród kamieni łamanych i blocznych największy wzrost eksploatacji nastąpił w przypadku wapienia (wzrost o 2.12 mln),  dolomitu (wzrost o 1.67 mln t), melafiru (wzrost o 1.46 mln t) oraz bazaltu (wzrost o 1.34 mln t).  Górnictwo skalne koncentruje się na obszarze dwóch województw: dolnośląskiego, którego udział wynosi 43.5% krajowego wydobycia kamieni łamanych i blocznych (257 złóż i 52.6% krajowych zasobów) oraz świętokrzyskiego o udziale 34.1% w wydobyciu tego surowca (138 złóż i 22.4% krajowych zasobów). Kolejne miejsce zajmuje województwo małopolskie z udziałem w krajowym wydobyciu na poziomie 10.4% (104 złoża i 11.1% krajowych zasobów).  Kamienie łamane i bloczne pozyskiwane są również przy eksploatacji węgla brunatnego. W Zakładzie Górniczym KWB Bełchatów (Pole Bełchatów i Pole Szczerców), należącym do spółki PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A., wydobyto: 1.93 tys. t głazów narzutowych, 12.12 tys. t kwarcytów oraz 4.96 tys. t wapieni.

 

 

 

 

Opracowanie wykonano w Państwowym Instytucie Geologicznym-Państwowym Instytucie Badawczym jako zadanie państwowej służby geologicznej
Praca zbiorowa pod redakcją
Marcina SZUFLICKIEGO, Agnieszki MALON, Marcina TYMIŃSKIEGO
Opracowali:
R. BOŃDA, D. BRZEZIŃSKI, G. CZAPOWSKI, A. KALINOWSKA
A. MALON, S. Z. MIKULSKI, W. MIŚKIEWICZ, S. OSZCZEPALSKI, D. SIEKIERA,
L. SKRZYPCZYK, J. SOKOŁOWSKI, J. STAWIEREJ, K. SZAMAŁEK
W. SZCZYGIELSKI, M. SZUFLICKI, M. TYMIŃSKI