Gipsy i anhydryty

 

 

 

 

 

 

 

 

Gipsy i anhydryty

Złoża siarczanów wapnia (gips i anhydryt) występują w Polsce w utworach mioceńskiej i cechsztyńskiej formacji ewaporatowej, towarzysząc osadom solnym (sól kamienna i sole potasowo-magnezowe). Ich bilansowe zasoby geologiczne, udokumentowane w 15 złożach, wynoszą w 2012 r. ponad 257 mln t (oznacza to spadek w stosunku do 2011 r. o 0,7 %), zaś zasoby 5 złóż czynnych – ponad 125 mln t (tabela 1). Zasoby pozabilansowe (25,42 mln t) nie uległy zmianie od ub. roku.

Złoża mioceńskich gipsów o znaczeniu gospodarczym zlokalizowane są głównie wzdłuż północnego obrzeżenia Zapadliska Przedkarpackiego (szczególnie w dolinie Nidy), gdzie gipsy występują na dużych obszarach w formie lekko nachylonego i słabo zaburzonego tektonicznie pokładu, odsłaniając się na powierzchni lub pod kilku- do kilkunastometrowym nadkładem. Miąższość serii złożowej waha się w granicach 3-46 m, złoża cechuje dość stała jakość kopaliny, przy zawartości CaSO₄^.2H₂O (gips) w granicach 85-95 %. Do eksploatowanych złóż tego regionu należą Borków-Chwałowice i Leszcze.

Udokumentowane złoża cechsztyńskich siarczanów (głównie anhydryty i wtórne gipsy, powstałe z gipsyfikacji anhydrytów w strefach infiltracji wód), występujących na Dolnym Śląsku, cechują się bardziej skomplikowanymi warunkami geologicznymi (silne zaburzenia tektoniczne) oraz zmienną jakością. Eksploatowane są tu trzy złoża: Lubichów, Nowy Ląd i Nowy Ląd-Pole Radłówka. Złoża zalegają na głębokości 25-400 m, ich miąższość zmienia się od 1,7 do 50,3 m, zaś zawartość CaSO₄^.2H₂O waha się od 56 do 95,3 %. Ponadto szacunkowe zasoby nieeksploatowanych gipsów i anhydrytów, towarzyszących złożom miedzi Lubińsko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego a udostępnione wyrobiskami kopalń LGOM, określono – dla ich płycej występujących partii - na 57 mld t.

Złoża gipsów dokumentuje się do głębokości 50 m, anhydrytów – do 400 m, przy minimalnej grubości złoża dla gipsów równej 2 m, dla anhydrytów – 5 m. Przyjęta minimalna zwartość składnika użytecznego wynosi od 60 % (anhydryt) do 80 % (gips) przy maksymalnym stosunku grubości nadkładu do miąższości złoża w przypadku gipsów równym 0,5.

Rozmieszczenie złóż gipsu i anhydrytu przedstawiono na mapie.

Stan geologicznych zasobów gipsu i anhydrytów oraz stopień ich zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1.

Wydobycie gipsów i anhydrytów w 2012 r. wyniosło ok. 1 228 tys. t (w tym: gipsu z 3 złóż – 1 077,31 tys. t i anhydrytu z 3 złóż – 150,28 tys. t) i wzrosło o 0,16 % w stosunku do ubiegłego roku (przy wzroście wydobycia gipsów o 0,9 % i spadku wydobycia anhydrytów o 4,3 % w stosunku do 2011 r.). Nie maleje zarazem wykorzystanie gipsów odpadowych, powstających w procesie odsiarczania spalin w elektrowniach.

 

Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 2.

Opracował: Grzegorz Czapowski

źródło: pig