Gliny ceramiczne
Gliny ceramiczne
Gliny ceramiczne są głównym składnikiem do wyrobów ceramiki szlachetnej. Gliny te dzieli się na białowypalające się i kamionkowe. Jest to podział pod względem technologicznym i zależy on od barwy czerepu ceramicznego po wypaleniu. Do wyrobu porcelitu i fajansu używane są gliny białowypalające się, które uzyskują przynajmniej 50 % stopień białości po wypaleniu w temperaturze 1300°C. Gliny kamionkowe po wypaleniu mają gorszy stopień białości, lecz uzyskują dużą odporność na działanie mechaniczne i chemiczne oraz odznaczają się małą nasiąkliwością.
Złoża glin ceramicznych białowypalających się występują tylko w województwie dolnośląskim. Budują je dwa typy złóż. Pierwszy typ złóż stanowią iły kaolinitowe wieku górnokredowego, tworzące przewarstwienia wśród piaskowców. Do nich należą złoża glin białowypalających się: Bolko II, Janina, Ocice. Drugim typem litologicznym są słabo zwięzłe piaskowce o spoiwie kaolinitowym. Należą do nich złoża: Janina-Zachód, Janina I i Nowe Jaroszowice. W złożach tych gliny białowypalające się można odzyskać w procesie szlamowania słabo zwięzłego piaskowca o spoiwie kaolinitowym. Uzysk frakcji użytecznej wynosi około 30 %.
Występowanie złóż glin ceramicznych w Polsce przedstawiono na mapie.
Stopień ich zagospodarowania, a także stan rozpoznania przedstawiono w tabeli 1.
Tabela 1. Gliny ceramiczne białowypalające się - mln t
W 2012 roku stan geologicznych zasobów bilansowych glin ceramicznych białowypalających się (fajansowych i porcelitowych). wynosi 59,10 mln t i jest mniejszy w stosunku do ubiegłego roku o około 0,10 mln t. Związane jest to z wydobyciem i lepszym rozpoznaniem złoża Janina I - jedynym eksploatowanym złożu tych glin.
W 2012 roku ze złoża Janina I wydobyto 94,34 tys. t piaskowca o spoiwie kaolinitowym i jest to o 36,54 tys. t mniej niż w ubiegłym roku (wydobycie to stanowi 72 % ubiegłorocznego wydobycia). Wykaz złóż wraz ze stopniem rozpoznania zasobów i stanem zagospodarowania, a także wielkością wydobycia zestawiono w tabeli 2.
Gliny ceramiczne kamionkowe występują głównie w województwie dolnośląskim i świętokrzyskim. Pojedyncze złoża tej kopaliny występują w województwach: łódzkim, mazowieckim i śląskim.
W 2012 roku stan geologicznych zasobów bilansowych glin kamionkowych wyniósł 77,08 mln t i jest mniejszy w stosunku do ubiegłego roku o 0,04 mln t. Jest to spowodowane przede wszystkim wydobyciem, stratami eksploatacyjnymi i lepszym rozpoznaniem złoża Zebrzydowa Zachód.
W złożu Paszkowice w 2012 r. została zaniechana eksploatacja kopaliny systemem podziemnym. Spowodowało to zmniejszeniem zasobów przemysłowych o 3,91 mln t.
W złożach zagospodarowanych zasoby geologiczne bilansowe wynoszą 5,21 mln t, co stanowi 7 % ogółu zasobów bilansowych. Prawie wszystkie zasoby bilansowe złóż zagospodarowanych są rozpoznane szczegółowo (kat. A+B, C1), tylko w złożu Baranów pozostało 3 tys. t zasobów rozpoznanych w kat. C2. Zasoby rozpoznane szczegółowo stanowią blisko 100 % ogółu zasobów tych złóż. Zasoby przemysłowe (4,98 mln t) wynoszą 96 % geologicznych zasobów złóż zagospodarowanych.
Stan geologicznych zasobów bilansowych glin kamionkowych, stopień ich rozpoznania oraz zagospodarowania przedstawiono w tabeli 3.
W 2012 roku eksploatacja glin kamionkowych prowadzona była w 2 złożach. Wydobyto z nich 177 tys. t surowca, co stanowi 82 % ubiegłorocznego wydobycia. Wyraźny spadek wydobycia spowodowany jest zaniechaniem eksploatacji w złożu Paszkowice oraz mniejszym prawie o połowę wydobyciem w złożu Baranów (o 11 tys. t).
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 4.
Opracowała: Janina Dyląg
źródło: pig