Rudy cynku i ołowiu
Rudy cynku i ołowiu
Tradycyjnym obszarem występowania złóż rud cynku i ołowiu o znaczeniu przemysłowym jest północne i północno-wschodnie obrzeżenie Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Występujące tu złoża związane są z formacją skał węglanowych obszaru śląsko-krakowskiego, który jest zbudowany ze skał permo-mezozoicznych monoklinalnie leżących na utworach paleozoicznych. Mineralizacja cynkiem i ołowiem występuje w skałach wieku od dewonu po jurę. Znaczenie przemysłowe mają głównie rudy związane z tzw. dolomitami kruszconośnymi środkowego triasu (wapienia muszlowego). Rudy występują w postaci pseudo-pokładów, poziomych soczew lub wypełnień gniazdowych. Region śląsko-krakowski uważany jest za największy na świecie obszar wystąpień złóż Zn-Pb tzw. typu doliny rzeki Missisipi (ang. Missisipi Valley type – MVT).
W obszarze śląsko-krakowskim wyróżnia się rejony: chrzanowski, olkuski, bytomski i zawierciański. Obecnie wydobycie rud prowadzi się ze złóż Klucze I, Olkusz i Pomorzany w rej. olkuskim. Bytomski rejon złóż rud Zn-Pb ma znaczenie historyczne. Wydobycie prowadzono tu od wieków średnich i w złożach pozostały jedynie zasoby rud pozabilansowych, głównie tlenowych. Złoża czwartego rejonu - zawierciańskiego nie są dotychczas eksploatowane. Złoża rud cynku i ołowiu pokazano na mapie ogólnej i szczegółowej.
W cechsztyńskich złożach miedziowo-srebrowych monokliny przedsudeckiej występują koncentracje cynku i ołowiu towarzyszące rudom miedzi. Część ołowiu jest pozyskiwana z koncentratów miedzi w trakcie ich przetwarzania hutniczego. W roku 2012 w KGHM Polska Miedź S.A. wyprodukowano 30 tys. t ołowiu.
Największe perspektywy przyrostu zasobów siarczkowych rud cynku i ołowiu znajdują się w regionie śląsko-krakowskim. Według stanu na 31.12.2009 r. w rejonie olkuskim szacunkowe zasoby prognostyczne wynoszą ok. 50 mln t rud Zn-Pb, a w rejonie zawierciańskim ok. 15 mln t rud Zn-Pb(1). Zasoby prognostyczne tlenowych rud Zn-Pb oceniane są na ok. 60 mln t rud Zn-Pb, w tym 51 mln t zalegające w obrębie obszarów zlikwidowanych kopalń oraz 9 mln t w zwałach kopalnianych.
W obszarze śląsko-krakowskim w ostatnim pięćdziesięcioleciu zasoby rud cynku i ołowiu ulegały dużym zmianom. Z jednej strony było to wynikiem intensywnych poszukiwań i eksploatacji, a z drugiej strony, skreśleniem z krajowego bilansu zasobów tlenowych rud cynku, gdyż przetwórstwo rud tlenowych wg ówcześnie stosowanych technologii było dużym zagrożeniem dla środowiska naturalnego. Obecnie rozwiązano problemy technologiczne występujące podczas przerobu rud tlenowych. Wobec tego zaistniała potrzeba wyróżnienia odrębnych kryteriów bilansowości dla rud siarczkowych i tlenowych. Dla pełnej oceny wartości gospodarczej złóż rud Zn-Pb rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2007 roku wprowadziło odrębne kryteria dla rud tlenowych cynku (nie spełniających kryteriów dla rud siarczkowych). Zgodnie z nowym prawem geologicznym i górniczym, od 1 stycznia 2012 r. odrębne kryteria dla określania złóż rud siarczkowych i tlenowych obowiązują jako „graniczne wartości parametrów definiujących złoże i jego granice”. Wielkość zasobów rud cynku i ołowiu oraz stan zagospodarowania złóż zestawiono w tabeli 1.
Bilansowe zasoby rud cynku i ołowiu wg stanu na 31.12.2012 r. wynoszą 77,15 mln t rudy zawierającej 3,42 mln t cynku i 1,45 mln t ołowiu. W stosunku do roku poprzedniego nastąpił ubytek zasobów o 1,86 mln t rudy oraz 0,1 mln t cynku i 0,03 mln t ołowiu. Ubytek zasobów spowodowany był głównie wydobyciem 2 329 tys. t rudy.
Tabela 1. Rudy cynku i ołowiu - mln t
W złożach eksploatowanych występuje 23 % zasobów rudy siarczkowej. Do zasobów przemysłowych w tych złożach zaliczono 9,63 mln t rudy zawierającej 0,41 mln t cynku i 0,18 mln t ołowiu. W stosunku do 2011 r. nastąpił ubytek zasobów przemysłowych o 1,76 mln t.
Wydobycie rud cynku i ołowiu w Polsce w 2012 r. wyniosło 2 329 tys. t rudy, zawierającej 75 tys. t cynku i 27 tys. t ołowiu.
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 2.
Opracowali: Agnieszka Malon, Stanisław Z. Mikulski, Sławomir Oszczepalski, Marcin Tymiński
(1) S.Z. Mikulski, B. Strzelska-Smakowska, W. Retman, 2011 - "Rudy cynku i ołowiu" w "Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31 XII 2009 r." pod red. S. Wołkowicza, T. Smakowskiego, S. Speczika. PIG-PIB Warszawa.
źródło: pig