Surowce kaolinowe

 

 

 

 

 

 

Surowce kaolinowe

Kaolin to skała ilasta biała lub żółtawa, miękka, zbudowana głównie z minerału kaolinitu. Powstaje w procesach wietrzenia lub hydrotermalnego rozkładu skał magmowych i metamorficznych bogatych w skalenie. Pod względem pochodzenia dzielimy kaoliny na rezydualne (pierwotne - powstające na miejscu pierwotnej skały) i osadowe (wtórne – powstałe przez rozmycie zwietrzałej skały pierwotnej i przetransportowanie materiału skalnego oraz jego akumulacji w innym miejscu).

Surowcami kaolinowymi nazywane są piaskowce o spoiwie kaolinitowym wieku górnokredowego, występujące w Polsce w depresji północnosudeckiej. Do tej grupy surowców zakwalifikowano również złoże zwietrzelin bazaltowych Dunino, pierwotnie udokumentowanych jako złoże surowca haloizytowego, który po badaniach został przeklasyfikowany do surowców kaolinitowych.

Złoża surowców kaolinowych powstały w wyniku regionalnej kaolinityzacji kwaśnych skał magmowych i metamorficznych, która rozwinęła się w Polsce na znacznym obszarze na przedpolu Sudetów. Objęła ona masywy granitowe Strzegomia-Sobótki, Strzelina i niektóre rejony Gór Sowich i Gór Izerskich. Procesy wietrzenia wieku trzeciorzędowego doprowadziły do powstania zwietrzelin kaolinowych o znacznej miąższości. Złoża kaolinów należą do typu kaolinów rezydualnych lub redeponowanych, obszarowo związanych ze skałami macierzystymi. W obu przypadkach złoża lokalizują się w obszarach wymienionych masywów granitowych i skał metamorficznych.

Występowanie złóż surowców kaolinowych w Polsce przedstawiono na mapie.

Stan zasobów surowców kaolinowych, ich strukturę rozpoznania oraz stopień zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1.

Geologiczne zasoby bilansowe surowców kaolinowych na koniec 2012 r. wyniosły 212,91 mln t i w porównaniu z ubiegłym rokiem zmniejszyły się nieznacznie w wyniku wydobycia.

Zasoby bilansowe dwóch zagospodarowanych złóż wynoszą 80,25 mln t i stanowią 38 % geologicznych zasobów bilansowych.

Zasoby przemysłowe uległy zmniejszeniu w wyniku wydobycia i wyniosły w 2012 r. 72,19 mln t, co stanowi 90 % geologicznych zasobów bilansowych złóż zagospodarowanych.

Wydobycie surowców kaolinowych było niższe niż w ubiegłym roku i wyniosło 249 tys. t, z czego 248,71 tys. t kaolinów wydobyto ze złoża Maria III, a tylko 380 ton - ze złoża Dunino.

Kaoliny wysokogatunkowe – obecnie uznaje się za nie frakcję poniżej 15 mikrometrów, wykorzystywane są przez przemysł ceramiczny, gumowy, polimerów czy włókna szklanego. Grubsze frakcje mają natomiast zastosowanie do produkcji popularnych w ostatnich latach płytek ceramicznych typu „gres porcellanato”, do produkcji których wymagane są kaoliny szlamowane o bardzo niskich zawartościach tlenków barwiących (TiO2, Fe2O3). Ponadto surowce kaolinowe stosowane są do produkcji ceramiki kamionkowej, białego cementu oraz materiałów ogniotrwałych.

Kaolin produkuje się też w kopalniach piasków szklarskich (Biała Góra) i piasków formierskich (Grudzeń-Las).

Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 2.

Opracowała: Agnieszka Malon

 

źródło: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy